อุปกิเลส ๑๖ (Upakkilesa 16): ธรรมเทศนาโดย พระกฤช นิมฺมโล

อุปกิเลส ๑๖: ย้อนยุค ว่าด้วยความเศร้าหมองแห่งจิต ๑๖ ประการ

• หนังสือเล่มนี้สรุปธรรมเทศนาของพระกฤช นิมฺมโล，อธิบาย "อุปกิเลส 16" อย่างละเอียด，ช่วยให้ผู้ปฏิบัติธรรมเข้าใจกิเลสและพัฒนาจิตใจให้พ้นทุกข์
• คุณจะได้รับ: เข้าใจอุปกิเลส 16 ประการ, รู้จักวิธีเจริญสติและดูจิต, ค้นพบเส้นทางปฏิบัติธรรมที่เหมาะกับจริตตนเอง, พัฒนาจิตใจให้พ้นจากความเศร้าหมอง

แก่นสำคัญ:

1. รู้จักการนับเวลาแบบโบราณของไทย:

• วันหนึ่งแบ่งเป็นกลางวันและกลางคืน, กลางวันมี 4 ยาม, กลางคืนมีอีก 4 ยาม
• 1 ชั่วโมงแบ่งเป็น 10 บาท, 1 บาทมี 6 นาที

2. การคบสัตบุรุษ:

• สัตบุรุษคือคนสงบ, คนดี, คนมีศีลธรรม
• การคบสัตบุรุษเป็นอาหารของวิชชาและวิมุตติ, ช่วยให้เกิดกุศลและพัฒนาไปสู่ความรู้แจ้ง

3. เส้นทางปฏิบัติธรรม 2 แนว: สมถยานิก และ วิปัสสนายานิก:

• สมถยานิก: ผู้เจริญสมถกรรมฐานจนได้ฌานก่อน, แล้วจึงเจริญวิปัสสนาต่อ
• วิปัสสนายานิก: ผู้เจริญวิปัสสนาโดยยังไม่ได้ฌานสมาบัติมาก่อน
• เลือกเส้นทางที่เหมาะกับจริตของตน

4. สติปัฏฐาน 4 กับจริต:

• กายานุปัสสนาสติปัฏฐาน: เหมาะสำหรับสมถยานิก (ตัณหาจริต) ที่อินทรีย์อ่อน
• เวทนานุปัสสนาสติปัฏฐาน: เหมาะสำหรับสมถยานิก (ตัณหาจริต) ที่มีอินทรีย์แก่กล้า
• จิตตานุปัสสนาสติปัฏฐาน: เหมาะสำหรับวิปัสสนายานิก (ทิฏฐิจริต) ที่อินทรีย์อ่อน
• ธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน: เหมาะสำหรับวิปัสสนายานิก (ทิฏฐิจริต) ที่มีอินทรีย์แก่กล้า

5. การดูจิตตามหลักจิตตานุปัสสนาสติปัฏฐาน:

• ดูจิตเป็นคู่ๆ: จิตมีราคะ/ไม่มีราคะ, จิตมีโทสะ/ไม่มีโทสะ, จิตมีโมหะ/ไม่มีโมหะ, จิตหดหู่/ฟุ้งซ่าน
• รู้ว่ามีสภาวะอะไรเกิดขึ้น, แล้วก็รู้ว่าดับไปด้วย

6. อุปกิเลส 16: เครื่องเศร้าหมองของจิต:

• อภิชฌาวิสมโลภะ (โลภไม่สมควร), พยาบาท, โกธะ (โกรธ), อุปนาหะ (ผูกโกรธ), มักขะ (ลบหลู่), ปฬาสะ (ตีเสมอ), อิสสา (ริษยา), มัจฉริยะ (ตระหนี่), มายา (มารยา), สาเถยยะ (โอ้อวด), ถัมภะ (ดื้อ), สารัมภะ (ถือดี), มานะ (ถือตัว), อติมานะ (เหยียดหยาม), มทะ (มัวเมา), ปมาทะ (ประมาท)

7. การเจริญสติ:

• ขณะที่รู้ทันกิเลส, จิตจะสว่างประภัสสร
• ใช้กิเลสเป็นครูสอน, เรียนรู้ไตรลักษณ์ (อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา)
• ในการปฏิบัติธรรมทุกขั้นตอนควรมีสติก�ำกับอยู่เสมอ
• มีชีวิตด้วยความไม่ประมาท

ถาม-ตอบ:

ถาม: คนที่เป็นโรคทางจิต เช่น โรคซึมเศร้า สามารถปฏิบัติธรรมได้หรือไม่?

ตอบ: ได้, ความซึมเศร้าเป็นสภาวะหนึ่ง (หดหู่, ท้อถอย), ให้รู้ว่าหดหู่, แล้วก็รู้ว่าดับไปด้วย. ควรหากิจกรรมที่สร้างคุณค่าให้ชีวิต, เช่นเป็นจิตอาสา

ถาม: มีเคล็ดลับอย่างไรในการที่จะมีสติได้ทันในชีวิตประจำวัน?

ตอบ:

1. ไปท�ำในรูปแบบให้เป็นประจ�ำ
2. ห ำ ที่อยู่เอ ำ ไว้ที่หนึ่ง, ให้นึกอยู่เสมอว่ ำ มันเป็นงำนอะไรสักงำนหนึ่ง เช่น รู้ก ำ ยที่นั่งอยู่, รู้ก ำ ยที่เดิน, ถูบ้ ำ น
3. พอมันเผลอจากที่อยู่ของจิตนี้ไป, มันจะเห็นง่ ำ ยขึ้น ถ้ ำ ไม่เห็นจิตก็จะเห็นร่ ำ งก ำ ยที่มันเคลื่อนไหว

ถาม: ถ้าเป็นคนฟุ้งซ่าน, เราควรจะหยุดรับสื่อต่างๆ หรือไม่?

ตอบ: หยุดเลยคงย ำ ก, ให้ติดต ำ มเท่ ำ ที่พอจะไม่ให้ตกข่ ำ ว, ดูว่ ำ เร ำ เสียเวล ำ กับมันน ำ นในแง่ไหน? ถ้ ำ ในแง่ไม่มีประโยชน์ก็เลิกมันซะ